nasz DOM

ZoRo · Miejscowosc: Warszawa

http://dominikanie.pl/201...-terapeutyczna/
KIEROWNICTWO DUCHOWE CZY POMOC TERAPEUTYCZNA?

Nie zbuduj� dojrza�ej wiary, je�eli o niej nie rozmawiam. Chrystus te� nie pisa� ksi��ek, tylko rozmawia�.
Z ks. Krzysztofem Grzywoczem rozmawiaj� Pawe� Kozacki OP i Wojciech Prus OP:

Kim jest kierownik duchowy? Powiedzia�e� mi przed rekolekcjami dla kleryk�w w Opolu, �ebym pami�ta�, �e �l�zacy s� jak diesle i trzeba, jak z silnikiem, powoli ich rozgrzewa�. Czy kierownik duchowy przypomina mechanika samochodowego?
Trudno poda� jedn� definicj�. W spos�b prosty powiedzia�bym – kto towarzyszy, wchodzi w dialog w sprawach wiary, modlitwy, Boga. Mam za�o�enie oparte na filozofii dialogu, kt�ra przez Rosenzweiga, Bubera, Levinasa, Tischnera sta�a si� mi bliska od czasu studi�w, �e �ycie rozwija si� w dialogu. I nie tylko �ycie psychiczne – bo nie mo�na wychowa� syna, nie rozmawiaj�c z nim.

Wiara ro�nie w spotkaniu. Towarzyszenie w jej rozwoju, wchodzenie w dialog nazywam og�lnie kierownictwem, towarzyszeniem duchowym. Potem mo�na definicj� zaw�a�. Pozosta�bym jednak na p�aszczy�nie og�lnej, bo pozwala dostrzec, �e kierownikiem duchowym mog� by� rodzice. Tak�e babcia, kt�ra pyta, co by�o na roratach, i wnuczek jej opowiada. Dzisiaj zaw�a si� rozumienie kierownictwa do os�b szczeg�lnie przygotowanych.

Mo�na si� z tym zgodzi�, ale pokaza�bym najpierw definicj� og�ln�. Kierownik duchowy rozmawia ze mn� o wierze. Dzi� cz�sto poszukuje si� psychoterapii czy kierownictwa duchowego z braku dialogu. Za ma�o jest zwyczajnej rozmowy o prze�yciach, do�wiadczeniach i k�opotach. Rzadko te� rozmawia si� o �yciu duchowym.

Wi�cej rozm�w w rodzinach zmniejszy�oby potrzeb� kierownictwa duchowego?
Nasilenie potrzeby kierownictwa wi�� z g�odem spotkania i dialogu. Podobnie w psychoterapii – ludzie m�wi�, �e pierwszy raz kto� z nimi tak rozmawia. Nie ocenia, interesuje si�, nie wyci�ga szybko wniosk�w. Dla wielu spotkanie z kierownikiem duchowym jest pierwsz� rozmow� o wierze.

Nie kierownik jest do zbawienia koniecznie potrzebny, tylko rozmowa o Bogu?
Tak, bo cz�owiek rozwija si� w dialogu. Je�eli nie rozmawiam o wierze, nie rozwija si� �ycie duchowe. Chrystus nie pisa� ksi��ek, tylko rozmawia�. Pozwala� sobie zadawa� pytania i odpowiada�. Wchodzi� w dialog. Podobnie Sokrates, m�j najwi�kszy autorytet w filozofii. Zasadniczo nic nie napisa�, uczy� poprzez dialog. Nie zbuduj� dojrza�ej wiary, je�eli o niej nie rozmawiam. Mog� co najwy�ej stworzy� religijne iluzje.

Cz�ciowo rol� kierownika duchowego mo�e wi�c odegra� wsp�lnota?
Podobnie jak przyjaciel, wsp�brat, z kt�rym rozmawiam o �yciu duchowym.

Czy od kierownika duchowego nie wymaga si� jednak wi�kszego do�wiadczenia?
Istnia�o od pocz�tku chrze�cija�stwa bardziej zaw�one poj�cie kierownictwa duchowego, oparte na relacji mistrz – ucze�. Zw�aszcza na chrze�cija�skim Wschodzie kierownik duchowy by� mistrzem. Musia� te� by� �wi�tym, mie� do�wiadczenie m�drca. I nie by�o wi�kszej rado�ci, jak znale�� mistrza. By� jak lekarz, terapeuta, kt�ry uzdrawia grzech – chorob�, ale te� nauczyciel daj�cy rady.

Symeon Nowy Teolog, jeden z najwi�kszych bizanty�skich autor�w mistycznych, pokazywa� dwie sukcesje, dwa sposoby dziedziczenia w Ko�ciele – sukcesj� biskup�w i sukcesj� mistrz�w – �wi�tych. Niekiedy si� one spotykaj�: biskup mo�e by� �wi�tym mistrzem. Istnieje sukcesja �wi�tych kierownik�w duchowych – mistrz rodzi si� przy mistrzu. Mo�na tu znale�� analogi� do psychoterapeuty – musi si� narodzi� przy psychoterapeucie, sko�czy� kurs prowadzony przez kompetentnych ludzi.

Ale nie ma rytu przekazania sukcesji mistrz�w duchowych?
Bo to charyzmatyczna sukcesja, cicha, w cieniu sukcesji hierarchicznej. Wed�ug Symeona te dwie sukcesje id� ca�y czas obok siebie. Brakuje dzisiaj kierownik�w duchowych rozumianych jako mistrz. Cz�sto kto� taki nauczy� si� dobrego s�uchania na warsztatach komunikacji. Nie jest ingeruj�cy, nie wyg�asza �adnych konferencji, zak�adaj�c, �e s�owo jest w cz�owieku, kt�ry przyszed�, a s�uchanie pomo�e je wydoby�..
.........

...Kap�ani, kt�rzy amatorsko korzystali z psychologii, wywo�ali zgroz� moich znajomych terapeut�w. Przeczytali kilka ksi��ek, rozkr�cali cz�owieka na cz�ci i nie potrafili z�o�y�. Obawiam si� wezwania do korzystania z psychologii rzuconego tak og�lnie.
Ko�ci� oczekuje od ksi�dza, wychowawcy, duszpasterza, �e b�dzie korzysta� z owoc�w zdrowej psychologii. Co nie znaczy, �e ma by� psychoterapeut�. Jestem przeciwnikiem, podejmowania przez ksi�y obowi�zk�w terapeuty w �cis�ym znaczeniu tego s�owa.

Po co? Z terapeutami, dzi�ki Bogu, nie jest tak �le. Mamy za to bardzo ma�o dobrych kierownik�w duchowych w Polsce. Jest zbrodni�, gdy duchowny bawi si� w terapeut�, podobnie jakby bawi� si� w chirurga. Nietrudno wzi�� skalpel i otworzy� cz�owieka – o, tu si� co� z w�tr�bk� dzieje! Ale co dalej?

Korzystanie z zasad dobrej psychologii znaczy, �e uczysz si� na przyk�ad techniki s�uchania, m�drego zadawania pyta�. Potrafisz my�le� ca�o�ciowo, wi��esz fakty. Wyczuwasz mechanizmy, kt�re mog� mie� wp�yw na sytuacj� cz�owieka. Je�eli kto� wymaga psychoterapii, mo�esz poprosi�, �eby poszed� do terapeuty i b�dziesz m�g� wsp�pracowa�. Ca�kowicie zgadzam si� z Freudem, �e wszyscy mog� by� terapeutami, ale nie ksi�a.

Freud tak m�wi�?
On tak m�wi�, bo nie lubi� ksi�y, ale ja si� z jego zdaniem zgadzam. Chcia�em by� ksi�dzem, dlaczego mam zmienia� powo�anie? Ja bym nigdy nie poszed� do ksi�dza, kt�ry jest psychoterapeut�. Nigdy nie b�dzie tak dobrze przygotowany jak ludzie �wieccy. Pytanie dlaczego chce by� psychoterapeut�.

Warto natomiast si� dokszta�ca�, �eby lepiej rozumie� siebie i mie� narz�dzie, kt�re pomaga w rozmowach. Wiedzie� na przyk�ad, co to jest przeniesienie, przeciwprzeniesienie i nie da� si� wpu�ci� w manipulacj�. Wielu ludzi wybiera sobie okre�lonego kierownika, �eby w�a�nie si� nie zmienia�. Dlaczego kobieta wybiera najm�odszego, najprzystojniejszego wikarego, a nie starego proboszcza bez dw�ch z�b�w z przodu, kt�ry ma wi�cej do powiedzenia o Panu Bogu? Je�eli wikary nie wie o przeniesieniu, o przeciwprzeniesieniu, to si� zakopie.

Jestem natomiast za tym, �eby ksi�a wspierali �rodowisko psychoterapeut�w. I �eby organizowa� spotkania interdyscyplinarne, gdzie wsp�lnie si� omawia problemy konkretnych os�b.

�eby si� uczy�, gdzie jest psychiczne, gdzie jest duchowe?
�eby czerpa� ze swego bogactwa, �eby terapeuci i psychiatrzy czerpali od teolog�w wiedz� na temat cz�owieka. Psychoterapia bez wymiaru duchowego jest nieprawdziwa. Cz�owiek jest istot� duchow� i wy��czenie tego jest k�amstwem, a k�amstwo nerwicuje. Jako kierownik duchowy nie musz� by� terapeut�, ale zak�adam, �e ten wymiar istnieje, nie podwa�am go. Inaczej wprowadzi�bym kogo� w z�� duchowo��.

Nie lubi� ksi�y, kt�rzy podwa�aj� terapi� czy psychologi�, m�wi�c – psycholodzy sami maj� problemy, to po co terapia. Pan B�g dzia�a przez psycholog�w i przez dobrych psychoterapeut�w cz�sto bardziej ni� przez ksi�y. Niekiedy pewn� przedprac� terapeutyczn� mo�e wykona� dobry ksi�dz. To sugeruje �wi�ty Ignacy Loyola.

Pierwszy etap jego rekolekcji dotyczy porz�dkowania uczu�. Ksi�dz mo�e pom�c przej�� ten etap, je�eli sprawa nie jest bardzo powa�na. Gdy kto� przychodzi bez czapki w zim�, mog� powiedzie�: Panie J�zku, czapk� w zim� to dobrze jest ubra� przy minus pi�tna�cie. Lepiej jednak mie� pewn� wiedz�, �eby zrozumie�, czy chodzi tylko o czapk� czy o co� wi�cej. Je�eli cz�owiek potrzebowa�by g��bokiej terapii, nie pcha�bym si� do tego.

Jak by� stre�ci� cztery tygodnie rekolekcji Ignacego z Loyoli?
Powiem, jak je rozumiem – cho� mo�e niekt�rzy jezuici by mnie tutaj �cigali. Pierwszy tydzie� jest etapem terapeutycznym. Oczyszczania ludzkich iluzji na temat Boga, w�asnego �ycia, zobaczenia kondycji ludzkiej, bo je�eli �wiat�o ma pa�� przez witra� do pokoju, musz� najpierw umy� okno. Drugi tydzie� zwi�zany jest z przyj�ciem Chrystusa. To dopuszczanie Boga, kt�ry wchodzi przez czysty witra�. Trzeci i czwarty dotycz� wewn�trznej dynamiki relacji z Bogiem, bo ta wi� ma te� wymiar cierpienia i b�lu.

Rekolekcje pierwotnie s�u�y�y, �eby wybra� drog� �ycia. Ten pierwszy tydzie� porz�dkuje to, co przeszkadza w wyborze. W drugim wybierano, ale jeszcze nie realizowano. Dopiero na ko�cu, zobaczywszy, ile b�dzie w wyborze cierpienia i rado�ci, mo�na realizowa� decyzj�.

S�ynna terapeutka, Verena Kast m�wi, �e problemem ma��onk�w jest nieliczenie si� z cierpieniem przy wchodzeniu w ma��e�stwo. Cierpienie jest potem zwiastunem konflikt�w i czego� nieudanego. To g��wny pow�d rozczarowa� ma��e�skich. Ignacy dawa� trzeci tydzie�, �eby odkry�, �e droga z Chrystusem to nie pla�owanie w Saint–Tropez.

Gdyby cztery lata prowadzi� kogo� duchowo, pierwszy rok m�g�by by� antropologiczny. Jako kierownik mog� unie��, �e b�dziemy rozmawiali o sprawach ludzkich. Kto� m�wi: „Nie mam przyjaci�, czuj� si� samotny” i nie mog� mu powiedzie�: „Pan Jezus ci� kocha”. Kierownictwo duchowe jest wi�c po�rednio terapi�, bo ludzkiego elementu nie da si� unikn�� nawet na etapie trzeciego i czwartego tygodnia. Ale je�li problemy pierwszego tygodnia mia�by trwa� cztery lata, lepiej wys�a� do terapeuty.

Co oznacza greckie „terapeo”?
Oznacza „uzdrawia�”. Nie da si� zupe�nie unikn�� tego w�tku w kierownictwie duchowym. �wi�ty Augustyn powiedzia�, �e poprzez ludzkie dochodzimy do tego, co boskie. I to ludzkie jest terapeutyczne. G��boka wiedza psychologiczna mo�e pom�c, co nie oznacza, �e jako ksi�dz mam by� terapeut�. Dobrze jednak, �eby wychowawcy, kierownicy duchowi, szkolili si� psychologicznie. Lepiej wtedy s�u��.

A powiedzia�by� ksi�dzu, kt�ry pe�ni pos�ug� ojca duchownego: „By�oby dobrze, �eby ksi�dz przeszed� swoj� terapi�”?
Nie b�dzie, mam nadziej�, ekshibicjonizmem, jak powiem, �e zanim zosta�em ojcem duchownym w seminarium, prze�y�em w�asn� terapi�. To jedna z lepszych inwestycji mojego �ycia. Pewien do�wiadczony kierownik duchowy poleci� mi, �ebym zrobi� najpierw porz�dek sam z sob�, by nie przenosi� na ludzi w�asnych problem�w. Wykszta�cenie terapeutyczne uczy pokory. Cz�owiek jest o wiele bardziej skomplikowany, ni� mi si� wydaje, dlatego trzeba uszanowa� tajemnic�. Ka�demu kierownikowi duchowemu radzi�bym przej�� terapi�.

Terapia pokazuje zniewolenia, emocjonalne uwik�ania i nagle nie wiadomo, co to jest grzech. Czy nieunikniony jest k�opot z rachunkiem sumienia?
Trudne zagadnienie grzechu. Cz�sto istnieje poczucie winy zast�pczej. Wkurza mnie na przyk�ad, �e wyrzuci�em chusteczk� za wcze�nie, a mog�em j� u�y� jeszcze raz. Mog� si� skoncentrowa� na tej chusteczce, wszystko ni� przes�oni�, ale terapeuta zapyta: „Dlaczego si� pan przejmuje takimi rzeczami?”. Je�eli nie p�jd� w g��b i na tym si� zatrzymam, mog� mie� problem z zobaczeniem grzechu. Terapia czasami odbiera grzechy zast�pcze, wyolbrzymione, �eby nie zobaczy� g��bszych spraw.

Terapia rozmontowuje takie konstrukcje?
Wprowadza w niepok�j etyczny. Misterne konstrukcje etyczne pe�ni� niew�a�ciw� rol�, zas�aniaj� g��wne problemy. Zazdro�� na przyk�ad. Kto� m�wi w konfesjonale: „By�am zazdrosna o m�a”. A terapeuta powie: „I c� w tym z�ego? S�usznie, to znaczy, �e pani go kocha”. Albo: „Z�o�ci�am si� na m�a”. „Dzi�ki Bogu” – powie terapeuta i ma racj�. „Z�o�� to zdrowa reakcja”.

Je�eli kto� na takim poziomie ma u�o�on� etyk�, co� mu si� burzy. Kierownik duchowych powinien wej�� w takim w�a�nie momencie. I poszuka� z cz�owiekiem nowego spojrzenia na odpowiedzialno�� moraln�. Grzech jest bardzo zwi�zany z mi�o�ci�. Je�eli kto� nie potrafi kocha�, ma problemy z grzechami, bo grzech to �wiadome i dobrowolne odm�wienie mi�o�ci. Kto nie potrafi kocha�, nie b�dzie grzeszy�. Pope�ni wiele z�ych czyn�w, ale grzech�w nie. Dobra terapia mo�e szybko ods�oni� naiwne koncepcje grzechu. A je�eli zabraknie kierownika duchowego, cz�owiek stwierdzi, �e grzech nie istnieje, wi�c czego ten Ko�ci� si� czepia.

W tym momencie dobrze spotka� si� z ksi�dzem, kt�ry nie wywo�a poczucia winy. Musia�by mie� sam te sprawy pouk�adane!
Ksi�dz mo�e te� wyolbrzymia� jaki� grzech, przyczepi� si� jak rzep do psiego ogona i nie widzie� innych rzeczy. Wyolbrzymia si� na przyk�ad kwestie zwi�zane z sz�stym przykazaniem, jakby sz�ste by�o na pierwszym miejscu. I potem jest fama, �e sprawy seksualne s� najwa�niejsze na �wiecie. Idziesz do spowiedzi, masz dziesi�� grzech�w, w tym jeden problem seksualny i ksi�dz ci dok�adnie w to wystrzeli lup�. Czemu ksi�dz o to pyta, jakby to by�o najwa�niejsze?

Kto� zmaga si� z niech�ci� p�j�cia na msz�, niemo�no�ci� modlitwy i dzi�ki terapii widzi, �e przyczyn� jest apodyktyczny ojciec, brak mi�o�ci w domu. To nie s� grzechy, tylko konsekwencje �ycia w rodzinie?
Mo�e zobaczy�, co w jego �yciu zdeterminowa�o wiar�. Dobry kierownik duchowy pomo�e p�j�� dalej i odkry�, �e to nie determinuje ostatecznie relacji z Bogiem. B�dzie ci�ko pracowa� nad pytaniem, czy rzeczywisto�� Boga jest tworem subiektywno�ci czy istnieje niezale�nie. To moje oczy widz� krzywo, ale �wiat nie jest krzywy.

Je�eli porz�dkuje si� strona psychiczna, cz�owiek dojrzewa do wyboru. M�g�by z kierownikiem zapyta� o wyb�r mi�o�ci Boga.
Mo�na pokaza�, �e istnieje wyb�r i podprowadzi� do niego, jak w drugim tygodniu ignacja�skich rekolekcji. „Wo�anie kr�la” – wo�a ci� �wiat obiektywny, kt�ry jest niezale�ny od twojego. Mo�e jeszcze d�ugo b�dziesz ni�s� w�asny, p�kni�ty �wiat subiektywnie, ale wo�a ci� Kto� istniej�cy realnie, i mo�esz dokona� wyboru. Ignacy m�wi: „Dokonaj wyboru!”.

Cz�sto osoby duchowne czy zakonne, przechodz�c terapi�, odkrywaj� swoj� niedojrza�o�� i chc� odej��. Dlatego pojawiaj� si� i takie g�osy: „Nie wysy�aj na terapi�, bo wszystkie siostry, kt�re posz�y, odesz�y”. Podesz�y pod wyb�r, kt�rego wcze�niej nie by�o. Pozostaje pytanie, dlaczego nie pozostawiono w formacji mo�liwo�ci wyboru. Dlaczego w domu nie m�wiono dzieciom „masz prawo wyboru”, tylko „musisz”. Nic nie musisz!

Czy Pan B�g dzia�a przez choroby? Kto�, dokonuj�c wyboru �lub�w wieczystych, by� w stanie nieuporz�dkowanych emocji – czy Pan B�g go powo�a�?
Ka�d� sytuacj� trzeba by zobaczy� osobno. Nie m�wi� tak ani nie. Dla Boga choroba nie jest przeszkod�, ale trzeba by� ostro�nym, by nie usprawiedliwi� niez�ych �ajdactw. Trzeba rozezna�. Pod wp�ywem terapii ludzie staj� przed dojrzalszym wyborem duchowym, co� si� w nich oczyszcza. Mogliby tak dalej �y�, ale by�oby to kalekie.

Kto� m�wi o zakonie: „Wst�pi�em z l�ku, z ucieczki przed �wiatem, przed kobiet�”. Nagle widzi g��biej i to nie jest naiwne. To jest kryzys, w znaczeniu starego greckiego s�owa – przeci��, rozdzieli�. Chrystus jest kryzysem, bo nie przyszed� przynie�� pokoju, ale rozdzia�. Rozbi� pozory jedno�ci.

Niemcy maj� ciekawe s�owo wyja�niaj�ce poj�cie kryzysu – Scheidung. Jest Scheidung – rozdzielenie, �eby potem by�o Unterscheidung – rozr�nienie i wreszcie Entscheidung, czyli wyb�r, rozstrzygni�cie. Sensowna terapia demontuje niedojrza�y system osobowo�ci, zbudowany na przyk�ad na sformu�owaniu: „m�czyzna ma zawsze racj�” albo „dzieci g�osu nie maj�”. Rozbijam to, robi� Scheidung, �eby mog�o by� Unterscheidung – rozr�nienie i �eby dokona� wyboru, czy chc� tkwi� w starym systemie, w kt�rym dzieci nie maj� g�osu a B�g nie daje �adnego wyboru, bo zawsze karze za wszystko, czy wybieram nowy, prawdziwszy obraz Boga?

Kim jest w tym procesie kierownik duchowy?
Pomaga prze�y� kryzys terapeutyczny. Towarzyszy, kiedy dokonuje si� rozeznanie, rozci�cie i podprowadza pod wyb�r. Zdarza si� cz�sto w krajach zachodnich, �e ludzie poddani terapii, nie maj�c kierownik�w duchowych, gubi� si� w wierze. Terapeuci cz�sto mnie pytaj�: czy rzeczywi�cie tak uczycie w Ko�ciele? Kto� powie: „Po��dliwie spojrza�em na kobiet�” i sugeruje, �e nie wolno mie� seksualnych pragnie�. Ko�ci� tak nie uczy, tylko ten kto� tak rozumie zdanie Biblii, gdzie mowa o spogl�daniu na kobiety.

To jak je nale�y rozumie�?
Mam prawo do pragnie� seksualnych, nie s� czym� z�ym. Odpowiedzialno�� moralna pojawia si� dopiero, gdy jest decyzja, jaki� wyb�r, a nie na poziomie uczu�. Dlatego terapeuci powinni mie� minimaln� wiedz� teologiczn�, na przyk�ad dwuletni podstawowy kurs z teologii. �eby nie dawali sob� manipulowa�. Kto� m�wi, �e masturbacja jest zawsze grzechem ci�kim. Gdzie to jest napisane? Wiadomo, �e ka�dy terapeuta to podwa�y. Ko�ci� tak nie naucza! Wchodz� wtedy w rol� nauczycielsk� jako kierownik i pytam, gdzie to jest napisane.

Wida�, jak wa�ne, �eby ksi�a, katecheci studiowali teologi� i czytali Katechizm.
Dlatego jestem olbrzymim zwolennikiem wsp�pracy, mo�e przynie�� zbawienny skutek. W Krakowie mamy takie spotkania od lat. Psychiatrzy maj� niekiedy du�e luki w teologii moralnej, w sprawach dogmatycznych. I na odwr�t, ksi�a maj� elementarne braki wiedzy psychologicznej. Cz�sto kompromituj�ce, niedopuszczalne!

Jakim obrazem by� podsumowa� nasz� rozmow�?
Kierownik duchowy ma by� jak gumka od dresu. Musi si� naci�ga�, nie mo�e by� sztywny. Jak jest za mocna, zostawia �lad albo si� zerwie. Nie ma si� zerwa�, tylko odci�gn�� i wr�ci�, dostosowa� do osoby. W kierownictwie spotyka si� wiele dziedzin: i filozofia, i psychologia, i wielka teologia, i w�asne do�wiadczenia. Kierownictwo duchowe jest fascynuj�ce. Nie dziwi� si�, �e Sokrates rozmawia�.

Dlaczego ksi�a uciekaj� i id� w administracj�, karier� eklezjaln�, budownictwo?
�atwiej p�j�� w sprawy gospodarcze, ni� by� mistrzem duchowym, rozmawia�, mie� na to czas. Niekt�rzy uciekaj� od w�asnych problem�w, nie maj� odwagi si� nimi zaj��. Ka�d� spraw� bada�bym osobno. Absolwenci naszego seminarium cz�sto m�wi�, �e najcenniejsz� rzecz� by�o kierownictwo duchowe. A jak kto� nie ma takiego do�wiadczenia? Nigdy nie widzia� lwa, to jak b�dzie zach�ca� do ogl�dania go?

Jest tylu ksi�y i brakuje kierownik�w duchowych!?
W szerokim poj�ciu kierownikiem powinien by� ka�dy rodzic. Patrz�c jednak przez pryzmat tradycji �wi�tych mistrz�w duchowych, nie ma ich zbyt wielu. Mistrz�w, kt�rzy sami si� modl� i s�uchaj� s�owa Bo�ego. Podaj� r�k� i m�wi�: „Chod�, poka�� Ci drog�”.

Wracaj�c raz jeszcze do analogii ze �wiatem psychoterapeutycznym, mog� powiedzie�, �e najwi�ksi terapeuci, jakich spotyka�em, to by�y osobowo�ci. Patrzenie na nich by�o terapeutyczne. Spotkanego w Krakowie Toma Andersena do dzi� wspominam. To osoba jest terapeut�, nie metoda.

Eva Roine, norweska terapeutka, powiedzia�a: Je�eli ksi�dz nie wierzy, �e historia osoby, z kt�r� ksi�dz rozmawia, jest �wi�ta, niech ksi�dz da tej osobie �wi�ty spok�j. Ksi�dz musi wierzy�, �e siedzi przed osob�, kt�rej historia jest �wi�ta. Powiedzia�a to terapeutka, nie osoba duchowna. Ksi�dz musi wierzy�! Wierz�, je�eli sam w tym �wiecie �yj�. A nie uwierzysz, je�eli nie uznasz, �e twoja historia jest �wi�ta.

Tekst ukaza� si� w miesi�czniku „W drodze” 2/2007.

EwaH · Ewa Hajda Miejscowosc: Bytom

dzi�kuj� Zosiu za podsuwanie ciekawych tekst�w. Na tej samej stronie dominikan�w jeszcze dobry tekst o spowiedzi O. J. Pydy.

Abuna Zygmunt · Abuna Zygmunt Miejscowosc: Aleppo

Doskonaly wywiad, do tego formalnie nie nudzi systemem : pytanie, odpowedz, pytanie, odpowiedz. Tutaj czuje sie rozmowe, ale jednoczesnie jest ona plynnym wykladem.