nasz DOM

ZoRo · Miejscowosc: Warszawa

http://niedziela.pl/artykul/51353/nd/Sw-Waclaw
�w. Wac�aw

28 wrze�nia obchodzimy wspomnienie liturgiczne �w. Wac�awa - jednego z patron�w katedry Wawelskiej. O tym szczeg�lnym patronacie z prof. dr. hab. Jerzym Rajmanem, kierownikiem Katedry Historii �redniowiecznej Akademii Pedagogicznej w Krakowie, rozmawia Marcin Konik-Korn

�w. Wac�aw urodzi� si� ok. 907 r. By� synem ksi�cia czeskiego Wratys�awa I z dynastii Przemy�lid�w. Zosta� wychowany w duchu chrze�cija�skim przez babk� Ludmi��. Od 925 r. rz�dzi� Czechami, a jego rz�dy charakteryzowa�y si� m.in. ugruntowywaniem chrze�cija�stwa w kraju. W wyniku poga�skiego buntu straci� swoje panowanie na rzecz brata Boles�awa (zwanego p�niej Srogim), kt�ry zorganizowa� zamach na jego �ycie. Wed�ug poda�, zosta� zamordowany u wr�t ko�cio�a w mie�cie Star� Boleslav 28 wrze�nia 929 lub 935 r. (data �mierci budzi kontrowersje w�r�d historyk�w). W ikonografii przedstawiany jest w zbroi, w stroju kr�lewskim. Jego atrybutami s� sztylet - narz�dzie m�cze�stwa, anio� podaj�cy mu w��czni�, trumna niesiona przez anio�y.

Marcin Konik-Korn: - Jak to si� sta�o, Panie Profesorze, �e �w. Wac�aw jest patronem katedry Wawelskiej?

Prof. dr hab. Jerzy Rajman: - Odpowied� na to pytanie zale�y od ustalenia czasu powstania wawelskiego ko�cio�a �w. Wac�awa. Celowo u�y�em poj�cia „wawelski ko�ci� �w. Wac�awa”, a nie katedra, gdy� jak wiadomo, pocz�tki katedry i biskupstwa krakowskiego si�gaj� 1000 r., a wi�c czas�w panowania Boles�awa Chrobrego. Archeolodzy dopatruj� si� istnienia ko�cio�a posadowionego na glinianym fundamencie, poprzednika murowanej katedry z czas�w Chrobrego. Wezwanie �w. Wac�awa jest po�wiadczone �r�d�owo w odniesieniu do katedry krakowskiej w latach 60. XI wieku, o ile w ten spos�b zinterpretujemy zapisk� w najstarszym kalendarzu liturgicznym z tzw. Kodeksu ksi�nej Gertrudy. Tak�e najstarszy inwentarz ko�cio�a katedralnego z pocz�tk�w XII wieku wymienia wezwanie �w. Wac�awa jako wezwanie katedry. Moim zdaniem, mo�na przyj��, �e katedra krakowska od 1000 r. nosi�a wezwanie �w. Wac�awa (s� w tej kwestii tak�e inne hipotezy).
Nic nie wiemy natomiast o ewentualnym poprzedniku katedry. Je�eli rzeczywi�cie istnia� na tym samym miejscu wcze�niejszy ko�ci�, to jego powstanie mo�na by ostro�nie ��czy� z okresem rz�d�w czeskich w Krakowie (trwa�y do ok. 990 r.). Czesi mogli wi�c wybudowa� na Wawelu ko�ci� dedykowany swojemu narodowemu patronowi �w. Wac�awowi, ciesz�cemu si� w drugiej po�owie X wieku powszechnym kultem. Kwestia czeskiej fundacji ko�cio�a �w. Wac�awa na Wawelu jest r�wnie� tylko hipotez�. Wydaje si� ona jednak do�� prawdopodobna, gdy� Krak�w by� jednym z wa�niejszych o�rodk�w administracyjnych pa�stwa czeskiego w X wieku. Trudno s�dzi�, �e czeski �upan, rezyduj�cy na Wawelu, jego otoczenie, jacy� duchowni itd. nie chodzili do ko�cio�a.

- Czy nadanie patronatu �w. Wac�awa katedrze Wawelskiej mia�o znaczenie wy��cznie religijne, czy tak�e polityczne?
Reklama

- Przede wszystkim religijne, jak ka�da fundacja ko�cio�a. Przyjmuj�c za prawdopodobny wariant czeski, stwierdzi� musimy, �e Czesi, buduj�c w Krakowie ko�ci� �w. Wac�awa, oddawali si� pod opiek� swojego �wi�tego. Odt�d Krak�w pozostawa� mia� na zawsze pod patronatem �w. Wac�awa. Si�� faktu stawa� si� ten patronat r�wnie� wymowny pod wzgl�dem politycznym, za spraw� kultu �w. Wac�awa rozszerza�o si� panowanie Przemy�lid�w na ziemiach dawnego pa�stewka Wi�lan. Ekspansja piastowska zosta�a uwie�czona zdobyciem Krakowa ok. 990 r. (raczej przed t� dat�). Boles�aw Chrobry, przyst�puj�c do tworzenia podstaw biskupstwa krakowskiego (zatwierdzonego na zje�dzie gnie�nie�skim w 1000 r.), m�g� wybudowa� katedr� w dowolnym miejscu i pod dowolnym wezwaniem. Wybieraj�c dla niej �w. Wac�awa jako patrona, uszanowa� miejscow� tradycj�, ale te� zamanifestowa� swoje osobiste uczucia wobec czeskiego patrona. Przyjmuj� tutaj, �e to fundator biskupstwa mia� decyduj�cy wp�yw na dob�r wezwania katedry. Nale�y pami�ta�, �e matk� Boles�awa Chrobrego by�a czeska ksi�niczka Dobrawa z rodu Przemy�lid�w - promotor�w rozwoju kultu �w. Wac�awa. Funduj�c katedr� krakowsk� pod wezwaniem �w. Wac�awa, ksi�� Boles�aw w niezwykle umiej�tny spos�b ��czy� sw�j, zrozumia�y z racji rodzinnych, kult �w. Wac�awa z w�asnymi planami politycznymi wobec pa�stwa czeskiego, kt�re zacz�� realizowa� po 1000 r.

- Czy na terenie �wczesnych ziem polskich istnia� kult �w. Wac�awa i znane by�y inne �wi�tynie pod jego wezwaniem?

- Do kanonizacji �w. Stanis�awa (1253 r.) �w. Wac�aw by� g��wnym patronem katedry i diecezji krakowskiej (olbrzymiej - na zachodzie diecezja obejmowa�a Bytom wraz z okr�giem, a na wschodzie opiera�a swe granice o Bug). Nie przy�mi�o patronatu �w. Wac�awa sprowadzenie w 1184 r. relikwii �w. Floriana i umieszczenie ich na skrzy�owaniu nawy g��wnej i transeptu roma�skiej katedry. W jednym z dokument�w ksi�� Boles�aw Wstydliwy wymieni� jako swoich patron�w zar�wno �w. Wac�awa, jak i �w. Stanis�awa. Kult �w. Wac�awa przechodzi� w XIV wieku faz� kryzysu. W 1436 r. czytamy w statucie synodalnym, �e �wi�ci: Wac�aw, Wojciech, Florian i Stanis�aw s� patronami Krakowa i Kr�lestwa Polskiego. Ko�cio��w pod wezwaniem �w. Wac�awa nie powsta�o w diecezji krakowskiej wiele, ale wymieni� mo�na np. ko�ci� w Irz�dzach. Znacznie lepiej pod tym wzgl�dem kult �w. Wac�awa rozwija� si� na �l�sku.

- Czy kult �w. Wac�awa szerzy� si� g��wnie w �redniowieczu, czy te� rozwija� si� te� p�niej w historii biskupstwa krakowskiego?

- Jako mediewista w tej kwestii nie mog� si� wypowiada� w spos�b kompetentny, ale warto przyjrze� si� barokowym figurom �wi�tych na wie�y katedralnej w Krakowie, b�ogos�awi�cych w cztery strony miastu i Polsce - jednym z nich jest �w. Wac�aw.