nasz DOM

ZoRo · Miejscowosc: Warszawa

http://brewiarz.pl/czytelnia/wielki_tydzien.php3
Wielki Tydzie�

Wielki Tydzie� - czas bezpo�rednio poprzedzaj�cy �wi�ta Wielkanocne - wykszta�ca� si� w liturgii stopniowo. Pocz�tkowo sam post przed Wielkanoc� trwa� zaledwie 3 dni. Z czasem wprowadzono okres 40-dniowego postu - i wyr�niono Wielki Tydzie�. Na tre�� wydarze� Wielkiego Tygodnia sk�adaj� si� triumfalny wjazd Pana Jezusa do Jerozolimy w Niedziel� Palmow�, ostatnie dyskusje Chrystusa z Sanhedrynem w �wi�tyni, przepowiednie Chrystusa o zburzeniu Jerozolimy i o ko�cu �wiata, Ostatnia Wieczerza i M�ka Pa�ska, wreszcie chwalebne Zmartwychwstanie. Obrz�dy liturgiczne tych dni s� tak skomponowane, aby u�atwi� odtworzenie wydarze� bezpo�rednio zwi�zanych z tajemnic� odkupienia rodzaju ludzkiego, pobudzi� do refleksji i wielkiej wdzi�czno�ci, doprowadzi� do pojednania z Bogiem w sakramencie pokuty, odnowi� w Ko�ciele pierwotn� gorliwo�� w s�u�bie Bo�ej. Wielki Tydzie� ma tak wysok� rang� w liturgii Ko�cio�a, �e nie dopuszcza nawet uroczysto�ci. Gdyby za� takie wypad�y, odk�ada si� je na czas po Wielkanocy i po jej oktawie (np. uroczysto�� Zwiastowania).

Wielki Tydzie� otwiera Niedziela Palmowa. Nazwa tego dnia pochodzi od wprowadzonego w XI w. zwyczaju �wi�cenia palm. Liturgia bowiem wspomina uroczysty wjazd Jezusa do Jerozolimy, bezpo�rednio poprzedzaj�cy Jego m�k� i �mier� na krzy�u. Witaj�ce go t�umy rzuca�y na drog� p�aszcze oraz ga��zki, wo�aj�c: "Hosanna Synowi Dawidowemu". O uroczystym wje�dzie Pana Jezusa do Jerozolimy pisz� wszyscy czterej Ewangeli�ci. Samo to �wiadczy, jak wielk� rang� przywi�zuj� do tego wydarzenia z �ycia Jezusa Chrystusa.

Liturgia Niedzieli Palmowej jest rozpi�ta mi�dzy dwoma momentami: radosn� procesj� z palmami oraz czytaniem - jako Ewangelii - M�ki Pa�skiej wed�ug jednego z trzech Ewangelist�w synoptycznych: Mateusza, Marka lub �ukasza (M�k� Pa�sk� wg �w. Jana czyta si� podczas liturgii Wielkiego Pi�tku). W ten spos�b Ko�ci� podkre�la, �e triumf Chrystusa i Jego Ofiara s� ze sob� nierozerwalnie zwi�zane.

Bardziej uroczyste ni� zwykle rozpocz�cie Eucharystii ma swoj� wielowiekow� histori�. W Jerozolimie ju� w IV w. patriarcha dosiada� o�licy i otoczony raduj�cymi si� t�umami wje�d�a� na niej z G�ry Oliwnej do miasta. Zwyczaj ten wszed� do powszechnej praktyki na Zachodzie w wieku V i VI. Po�wi�canie palm wprowadzono do liturgii dopiero w wieku XI. A� do reformy z 1955 r. istnia� zwyczaj, �e celebrans wychodzi� w Niedziel� Palmow� przed ko�ci�, a bram� �wi�tyni zamykano. Kap�an uderza� w ni� krzy�em trzykrotnie, wtedy dopiero brama otwiera�a si� i kap�an z uczestnikami procesji wst�powa� do wn�trza ko�cio�a, aby odprawi� Msz� �wi�t�. Symbol ten mia� wiernym przypomina�, �e zamkni�te niebo zosta�o nam otworzone dzi�ki zas�udze krzy�owej �mierci Chrystusa.

Obecnie kap�an w Niedziel� Palmow� nie przywdziewa szat pokutnych, fioletowych, jak to by�o w zwyczaju dot�d, ale czerwone; procesja za� ma charakter triumfalny. Chrystus wkracza do �wi�tego miasta jako jego Kr�l i Pan, odbiera spontaniczny ho�d od mieszka�c�w Jerozolimy. Przez to Ko�ci� chce podkre�li�, �e kiedy Chrystus Pan za kilka dni podejmie si� tak okrutnej �mierci, to jednak nigdy nie pozbawi si� swojego majestatu kr�lewskiego i prawa do panowania. Przez m�k� za� swoj� i �mier� to prawo jedynie umocni. Godno�� kr�lewsk� Chrystusa Pana akcentuj� antyfony i pie�ni, kt�re �piewa si� w czasie rozdawania palm i procesji.

W XI w. pojawi� si� zwyczaj �wi�cenia palm. Wierni przechowuj� je przez ca�y rok, aby w nast�pnym roku mog�y zosta� spalone na popi�, kt�rym s� posypywane nasze g�owy w �rod� Popielcow�. W Polsce, gdzie trudno o prawdziwe ga��zki palmowe, jest tradycja przygotowywania specjalnych palemek. Najcz�ciej s� one robione z ga��zi wierzbowych z baziami i z li�ci bukszpanu lub bor�wek. W niekt�rych regionach kolorowe palmy przygotowywane s� z suszonych kwiat�w. W wielu parafiach organizowane s� konkursy na najpi�kniejsz� lub najwi�ksz� palm�. Na Kurpiach palmy dochodz� do wielko�ci 2-3 metr�w i s� zwykle pi�knie przystrojone w sztuczne kwiaty. Procesja z palmami jest z jednej strony upami�tnieniem wydarzenia sprzed wiek�w, z drugiej za� - naszym kroczeniem wraz z Chrystusem ku ofierze, kt�r� dzisiaj jest Msza �wi�ta. Og�aszaj�c Chrystusa Kr�lem zgadzamy si� w ten spos�b na to, �e nasza droga do Ojca prowadzi zawsze przez krzy�.

We W�oszech i w Hiszpanii w Wielkim Tygodniu urz�dza si� przez 7 dni z niezwyk�ym pietyzmem i okaza�o�ci� procesje pasyjne. Po ulicach wielu miast przeci�gaj� procesje, zwane Passos, m�czyzn i kobiet, ubranych na czarno, cz�sto z nasuni�tymi na g�ow� kapturami. Na balkonach ustawia si� kwiaty, zapala si� mn�stwo �wiate�ek, uplecionych misternie w barwne dywany. Przy �wietle �wiec i biciu dzwon�w idzie d�ugi poch�d z niezliczonymi wizerunkami Chrystusa, Matki Bo�ej i �wi�tych.

W Polsce Niedziela Palmowa nosi�a tak�e nazw� Niedzieli Kwietnej, bo zwykle przypada w kwietniu, kiedy to pokazuj� si� pierwsze kwiaty. W Niedziel� Palmow� po sumie odbywa�y si� w ko�cio�ach przedstawienia pasyjne. Za czas�w kr�la Zygmunta III istnia�y zrzeszenia aktor�w-amator�w, kt�rzy w roli Chrystusa, Kajfasza, Pi�ata i Judasza chodzili po wioskach i odtwarzali misterium m�ki Pa�skiej. Najlepiej i najwystawniej organizowa�y ten rodzaj przedstawienia klasztory. Do dnia dzisiejszego pasyjne misteria ludowe odbywaj� si� w ka�dy Wielki Tydzie� w Kalwarii Zebrzydowskiej. Widowisko o charakterze misteri�w paschalnych wystawiane jest na pozna�skiej Cytadeli. W ostatnim czasie to samo przedstawienie wystawiono tak�e w Warszawie.

W Polsce po�wi�cone ga��zki wierzbowe z baziami zatyka si� za krzy�e i obrazy, by strzeg�y domu od nieszcz�� i zapewnia�y b�ogos�awie�stwo Bo�e. Wtykano tak�e palmy na pola, aby Pan B�g strzeg� zasiew�w i plon�w przed gradem, susz� i nadmiernym deszczem.

Poniedzia�ek, wtorek i �roda Wielkiego Tygodnia s� dniami szczeg�lnie po�wi�conymi sakramentowi pojednania - nie wyr�niaj� si� niczym, je�li chodzi o liturgi�. Niegdy� w Wielk� �rod� kap�ani w ko�cio�ach odprawiali "Jutrzni�". Dzisiaj ten zwyczaj mo�na jeszcze spotka� tylko w niekt�rych ko�cio�ach. Na pami�tk� ucieczki Aposto��w w czasie aresztowania Chrystusa gasi si� po ka�dym psalmie jedn� �wiec�, a� zostaje jedna. T� bierze si� z lichtarza i zanosi za o�tarz. Znika �wiat�o, symbol Chrystusa, zamordowanego przez ludzi. Po pewnym czasie kleryk ze �wiec� powraca zza o�tarza na znak zmartwychwstania. Wtedy kap�ani uderzeniami w pulpity brewiarzem daj� zna� o trz�sieniu ziemi, jakie zaistnia�o przy tajemnicy wyj�cia z grobu Chrystusa.

Od Wielkiego Poniedzia�ku do Wielkiej �rody w��cznie Pan Jezus dzie� sp�dza� w Jerozolimie i naucza� w �wi�tyni, a na noc udawa� si� do odleg�ej o ok. 3 km Betanii, aby tam przenocowa�. Zapewne go�ciny Jemu i Jego uczniom udziela� �azarz w swoim domu - z wdzi�czno�ci za niedawne wskrzeszenie go z grobu.

W Wielki Poniedzia�ek w drodze do Jerozolimy Chrystus uczyni� usch�ym figowe drzewo za to, �e nie znalaz� na nim owocu, a tylko same li�cie (Mt 21, 18-19; Mk 11, 12-14). Kiedy wszed� na plac �wi�tyni i zobaczy� tam kupc�w z towarami i byd�em, wyp�dzi� ich stamt�d (Mt 21, 12-13; Mk 11, 15-19; �k 19, 45-48).

W Wielki Wtorek Pan Jezus prowadzi� najgwa�towniejsze polemiki ze starszyzn� �ydowsk�, kt�re zako�czy� wielokrotnym "biada", rzuconym na swoich zatwardzia�ych wrog�w (Mt 21, 20 - 23, 39; Mk 11, 27-32. 41; �k 20, 9 - 21, 1). W wielkiej te� mowie eschatologicznej zapowiada ca�kowite zniszczenie Jerozolimy oraz koniec �wiata, jaki zamknie dzieje ludzko�ci (Mt 24, 1-41; Mk 13, 1-33; �k 21, 5-34). Zapowie tak�e powt�rne swoje przyj�cie na ziemi� w chwale (Mt 25, 31-46). W przypowie�ci o roztropnym s�udze, o m�drych i g�upich pannach i o talentach b�dzie nawo�ywa� do czujno�ci (Mt 24, 42-55. 30; Mk 13, 33-37; �k 21, 34-36).

Wielka �roda ma bezpo�redni ju� kontakt z wydarzeniami Wielkiego Czwartku i Pi�tku. Sanhedryn na tajnej naradzie postanawia za wszelk� cen� zg�adzi� Jezusa. Judasz ofiaruje Wielkiej Radzie �ydowskiej swoj� pomoc za srebrniki, przyrzekaj�c �ledzi� Chrystusa, a gdy b�dzie sam - zawiadomi o tym Sanhedryn (Mt 26, 1-16; Mk 14, 1-11; �k 22, 1-6), aby Go mo�na by�o pojma�.

Szczytem roku liturgicznego i Wielkiego Tygodnia jest �wi�te Triduum Paschalne M�ki i Zmartwychwstania Pa�skiego. Obejmuje ono liturgi� Mszy Wieczerzy Pa�skiej, sprawowan� wieczorem w Wielki Czwartek, wielkopi�tkow� liturgi� M�ki Pa�skiej oraz najbardziej uroczyst� i najpi�kniejsz� ze wszystkich liturgii Ko�cio�a - Wigili� Paschaln� sprawowan� po zapadni�ciu zmroku w Wielk� Sobot� - w Wielk� Noc. Triduum ko�czy si� wieczorem w Niedziel� Zmartwychwstania.